Co oznacza chrupanie i trzeszczenie w kolanie?

Dźwięki chrupania i trzeszczenia w kolanie mogą wskazywać na różne procesy zachodzące wewnątrz stawu kolanowego. Te dźwięki powszechnie towarzyszą wielu osobom, szczególnie podczas wstawania, chodzenia po schodach czy wykonywania innych ruchów obciążających kolana.

Jak zbudowane jest kolano i dlaczego ma skłonności do trzeszczenia?

Kolano to jeden z najbardziej obciążonych i narażonych na urazy stawów w ludzkim ciele. Jest odpowiedzialne za zginanie, prostowanie i częściowe obracanie nogi. Jego struktura i funkcje sprawiają, że jest wyjątkowo podatne na różnego rodzaju problemy, w tym na chrupanie.

Staw kolanowy zbudowany jest z trzech kości: kości udowej, piszczelowej i rzepki. Te elementy są połączone przez system więzadeł i ścięgien, które stabilizują staw i umożliwiają płynne ruchy. Również mięśnie otaczające staw, takie jak: czworogłowe uda, przywodziciele, a także zginacze, pełnią ważną rolę w jego prawidłowym funkcjonowaniu. 

Przyczyny chrupania i trzeszczenia w kolanie

Jedną z najczęstszych przyczyn chrupania w kolanie jest zwyrodnienie chrząstki stawowej. Schorzenie to jest szczególnie powszechne u osób starszych, u których naturalne zużycie tkanki chrzęstnej występuje w wyniku długotrwałego obciążenia stawów.

Nieprawidłowe ustawienie rzepki lub nierówności w długościach kości mogą również spowodować trzeszczenie i chrupanie. Jest to wynik nieprawidłowego ułożenia elementów stawu, które prowadzi do obciążenia i tarcia podczas ruchu. Skręcenia lub nadwyrężenia często prowadzą do uszkodzeń tkanki miękkiej, chrząstki lub więzadeł, co również objawia się chrupaniem.

Kolejną przyczyną może być obecność fabelli, małej kości zlokalizowanej za kolanem. Zespół fabelli może powodować ból i dyskomfort, dodatkowo nasilając dźwięki krepitacji.

Do pojawienia się krepitacji mogą też prowadzić zmiany zapalne w stawach, wynikające z chorób reumatycznych.

Czy chrupanie i trzeszczenie w kolanie jest powodem do zmartwień?

Krepitacja jest zjawiskiem dość powszechnym, które samo w sobie nie zawsze musi być powodem do zmartwień. Dla wielu osób, zwłaszcza tych aktywnych fizycznie, sporadyczne dźwięki chrupania są normalne podczas funkcjonowania stawów. Często wynika to z ruchu powietrza w stawie, zmian w napięciu ścięgien, czy nawet z drobnych nieregularności w chrząstce stawowej, które nie wpływają negatywnie na zdrowie stawu.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Chrupanie w kolanie może być sygnałem ostrzegawczym, szczególnie gdy towarzyszą mu inne objawy, takie jak:

1. Trwałe lub nawracające uczucie bólu w kolanie, szczególnie gdy połączone z chrupaniem. Ból może wskazywać na uszkodzenie struktur stawowych, takich jak chrząstka, więzadła lub ścięgna.
2. Obrzęk wokół stawu kolanowego, szczególnie jeśli pojawi się nagle lub bez konkretnej przyczyny (może wskazywać na stan zapalny lub uraz).
3. Trudność w pełnym zginaniu lub prostowaniu nogi może wskazywać na poważniejsze problemy wewnątrzstawowe.
4. Jeżeli chrupanie w kolanie pojawiło się nagle po urazie, takim jak upadek, uderzenie lub skręcenie, konieczna jest szybka konsultacja medyczna. Może to wskazywać na uszkodzenie mechaniczne stawu.

Regularne kontrole u specjalisty ortopedy są konieczne, jeśli chcemy utrzymać zdrowie stawów, zwłaszcza jeśli prowadzimy aktywny tryb życia lub posiadamy historię chorób stawów w rodzinie.

Domowe sposoby na chrupiący staw kolanowy

Aby złagodzić chrupanie, które może powodować ból i dyskomfort, warto zastosować kilka prostych metod domowych.

Pierwszą z nich jest regularne rozciąganie mięśni i ćwiczenia wzmacniające, dzięki którym zmniejszamy przeciążenie i ból. Unikanie dźwigania ciężkich rzeczy i długotrwałego stania, może przyczynić się do zmniejszenia obciążenia na kolana.

Dobrą praktyką jest także stosowanie zimnych i ciepłych okładów, które zarówno redukują stan zapalny, jak i łagodzą sztywności stawu.

Jeśli chrupanie w kolanie powtarza się i towarzyszą mu inne objawy, jak ograniczenie ruchomości czy intensywny ból, zaleca się konsultację z ortopedą.

Profesjonalne metody leczenia

Gdy domowe metody nie przynoszą ulgi, warto rozważyć profesjonalne opcje leczenia, które mogą być kluczowe w przypadku, gdy chrupanie w stawie kolanowym wynika ze zwyrodnienia stawu, urazów czy stanów zapalnych.

1. Edukacja na ten temat i modyfikacja stylu życia. Zmiany takie jak redukcja masy ciała, unikanie intensywnej aktywności fizycznej obciążającej stawy czy zdrowa dieta mogą zminimalizować ryzyko dalszych uszkodzeń.
2. Fizjoterapia to podstawowa metoda leczenia problemów ze stawami kolanowymi. Fizjoterapeuci skupiają się na wzmacnianiu mięśni wokół kolana, poprawie zakresu ruchu oraz redukcji bólu i obrzęku.
3. Kolejną skuteczną metodą są iniekcje:
   • Kortykosteroidy – stosowane w celu szybkiego zmniejszenia stanu zapalnego i bólu w stawie kolanowym.
   • Kwas hialuronowy – pomaga w nawilżaniu stawu kolanowego i jest szczególnie pomocny w chorobach zwyrodnieniowych.
   • Osocze bogatopłytkowe (PRP) – metoda wykorzystująca krew pacjenta, która regeneruje tkanki stawowe i łagodzi objawy.
4. Artroskopia może okazać się niezbędna w przypadku poważnych uszkodzeń chrząstki, zarówno kłykcia bocznego, jak i przyśrodkowego kości udowej. Ta technika pozwala na dokładną ocenę i naprawę uszkodzeń w stawie kolanowym, oferując precyzyjny wgląd w różne części stawu i umożliwiając dokładne zidentyfikowanie problemów, niezależnie od ich lokalizacji. 
5. Leczenie operacyjne – gdy inne metody, takie jak fizjoterapia czy iniekcje, nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, rozważane są inne procedury np. rekonstrukcja stawu.

Zapobieganie chrupaniu i trzeszczeniu w kolanie

Zapobieganie chrupaniu w kolanie polega na wprowadzeniu działań wspierających zdrowie stawów, które mogą redukować ryzyko dolegliwości. Zaliczamy do nich:

• Regularne rozciąganie mięśnia i ćwiczenia wzmacniające, które wspomagają stabilność stawu kolanowego i zmniejszają ryzyko przeciążeń.
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała zmniejsza obciążenie na stawy kolanowe. Dieta bogata w składniki przeciwzapalne również wspiera zdrowie kolan.
• Buty dopasowane do kształtu stopy i aktywności zmniejszają nacisk na stawy kolanowe, zapobiegając chrupaniu i trzeszczeniu.
• Ograniczenie dźwigania ciężkich rzeczy czy intensywnych ćwiczeń bez odpowiedniego przygotowania jest zalecane, aby unikać przeciążeń stawu.
• W pracy siedzącej regularne robienie przerw pomaga w utrzymaniu elastyczności stawów kolanowych.

Te kroki są korzystne dla każdego, niezależnie od stopnia aktywności fizycznej. Regularne stosowanie tych praktyk może znacząco przyczynić się do poprawy zdrowia stawów kolanowych i zmniejszenia ryzyka chrupania oraz bólu, co jest ważne dla zachowania dobrej jakości życia.

Źródła:

Michalczak, M., Bojarczuk, K., & Smoleń, A. (2016). Najczęstsze choroby przeciążeniowe występujące u osób uprawiających balet. Journal of Education, Health and Sport, 6(7).

KOSIOR, P., & KUSZ, D. Odrębności anatomiczne i biomechaniczne kolana w aspekcie endoprotezoplastyki stawu.

Leszczyński, P., & Pawlak-Buś, K. Choroba zwyrodnieniowa stawów–epidemia XXI wieku Osteoarthritis–the epidemic of the 21th century.