Czym jest łokieć piastunki i dlaczego występuje głównie u małych dzieci?
Łokieć piastunki to podwichnięcie głowy kości promieniowej. W praktyce oznacza to, że fragment więzadła obrączkowatego, które otacza głowę kości promieniowej, przemieszcza się i zakleszcza w nieprawidłowej pozycji. Nie dochodzi do pełnego zwichnięcia ani złamania.
Dlaczego dotyczy to głównie najmłodszych? U dzieci więzadło obrączkowate jest jeszcze bardzo elastyczne, a sama głowa kości promieniowej ma mniejszą średnicę. Gwałtowne pociągnięcie kończyny może wtedy spowodować, że struktury przemieszczą się z prawidłowego ustawienia i dojdzie do podwichnięcia.
Najczęściej problem pojawia się między 1 a 4 rokiem życia, zdarza się również u przedszkolaków do około 6–7 lat. Później ryzyko szybko maleje, ponieważ więzadła dojrzewają i skuteczniej stabilizują staw, a jego proporcje stopniowo się zmieniają.
Charakterystyczne objawy łokcia piastunki – jak rozpoznać uraz?
Najczęstsze i charakterystyczne objawy to:
- nagły początek objawów po błahym lub pozornie niewielkim urazie,
- ból przy rotacji przedramienia, szczególnie przy próbie ustawienia dłoni wnętrzem ku górze,
- niechęć do używania ręki w codziennych czynnościach,
- pozycja oszczędzająca — kończyna lekko zgięta w łokciu, dłoń ustawiona ku dołowi,
- brak wyraźnego obrzęku, zasinienia i deformacji mimo utrzymywania się dolegliwości bólowych.
Najczęstsze przyczyny łokcia piastunki. Jakich sytuacji unikać?
Do urazu najczęściej dochodzi podczas pociągnięcia za rękę przy wyprostowanym łokciu. W praktyce ma to miejsce w kilku codziennych sytuacjach:
- Gwałtowny chwyt za dłoń – np. podczas przechodzenia przez ulicę lub pomocy przy wejściu na krawężnik.
- Zabawa w huśtanie za ręce – unoszenie dziecka do góry za dłonie podczas zabawy.
- Odruchowe powstrzymanie upadku – chwytasz w ostatniej chwili za nadgarstek, próbując uchronić pociechę przed upadkiem.
- U niemowląt – zmiana ułożenia (podniesienie, obrót) wykonywana za rękę podczas codziennej pielęgnacji.
Jak ograniczyć ryzyko?
- U niemowląt chwytaj za tułów, a nie za kończynę górną.
- W zabawie podnoś pod pachy lub za obie dłonie, płynnie i bez podciągania.
- Jeśli prowadzisz dziecko za rękę, rób to ostrożnie i bez szarpnięć.
Łokieć piastunki – pierwsza pomoc i leczenie. Co trzeba wiedzieć?
Pierwsza pomoc krok po kroku
- Uspokój dziecko i ogranicz ruchy kończyny. Ułóż rękę przy tułowiu w wygodnej pozycji i podtrzymaj ją przy pomocy apaszki, szalika albo pieluszki tetrowej przewieszonej przez szyję.
- W razie potrzeby podaj lek przeciwbólowy — paracetamol lub ibuprofen — w dawce dostosowanej do wieku i masy ciała, pod warunkiem braku przeciwwskazań.
- Zgłoś się na SOR szpitala dziecięcego, aby potwierdzić rozpoznanie i wykonać bezpieczne nastawienie.
Diagnostyka i leczenie
Rozpoznanie zwykle stawia się na podstawie wywiadu i badania dziecka. RTG zleca się wtedy, gdy objawy są nietypowe (np. obrzęk, deformacja, wyraźna tkliwość kostna, uraz wysokoenergetyczny) albo gdy po prawidłowo wykonanym nastawieniu nie obserwuje się poprawy. Leczenie polega na krótkim manewrze nastawienia wykonywanym przez ortopedę dziecięcego.
Kiedy z objawami łokcia piastunki należy pilnie jechać do lekarza?
- silny ból i wyraźne oszczędzanie kończyny — dziecko nie używa ręki w zabawie;
- dolegliwości po typowym urazie — pociągnięciu za rękę przy wyprostowanym łokciu;
- bolesna i ograniczona ruchomość łokcia, a ból nie ustępuje pomimo odpoczynku.
Jak wygląda nastawienie łokcia piastunki w gabinecie lekarskim?
Procedura jest krótka, bezpieczna i zwykle bardzo skuteczna. Lekarz stabilizuje ramię i łokieć, obejmuje nadgarstek i wykonuje następującą sekwencję nastawienia:
- hiperpronacja,
- maksymalny wyprost w łokciu,
- hipersupinacja,
- maksymalne zgięcie w łokciu.
Zwykle wyczuwa się delikatne kliknięcie. Po udanym nastawieniu ból zwykle szybko ustępuje, a funkcja stawu łokciowego wraca do normy w ciągu kilku minut. Jeśli poprawa nie następuje, procedurę można powtórzyć lub wykonać badanie obrazowe, aby ocenić możliwe uszkodzenia towarzyszące.
Czy łokieć piastunki może nawracać i jak zapobiegać urazom?
Tak, nawroty się zdarzają, szczególnie u dzieci poniżej 2. roku życia, ponieważ struktury stabilizujące staw dopiero dojrzewają. Dobra wiadomość jest taka, że wraz z wiekiem ryzyko maleje i łokieć piastunki zwykle przestaje się powtarzać. Jeśli epizody podwichnięć się powtarzają, warto skonsultować się z ortopedą w celu omówienia sposobów zapobiegania i ustalenia dalszego leczenia.