Złamanie kości śródręcza – objawy, leczenie i czas powrotu do zdrowia

Jak rozpoznać złamanie śródręcza? Najczęstsze objawy

Objawy złamania śródręcza pojawiają się zwykle tuż po urazie i narastają w pierwszych godzinach. Najczęściej są to:

• ostry ból nasilający się przy poruszaniu palcami i próbie zaciśnięcia pięści;
• szybko narastający obrzęk lub puchnięcie grzbietu ręki;
• ograniczenie ruchomości palców;
• bolesność uciskowa w miejscu urazu;
• możliwe zniekształcenie obrysu dłoni.

Początkowo objawy mogą przypominać stłuczenie kości śródręcza, dlatego ważna jest szybka ocena przez lekarza ortopedę oraz wykonanie RTG, aby potwierdzić lub wykluczyć złamanie i jak najszybciej rozpocząć właściwe leczenie.

Pęknięcie kości śródręcza a złamanie – jakie są różnice?

„Pęknięcie” to potoczne określenie złamania niecałkowitego – uszkodzenie nie obejmuje całego obwodu kości i jest nieprzemieszczone. Objawy mogą być słabo nasilone, podobne do stłuczenia, ale to wciąż złamanie wymagające unieruchomienia gipsowego i kontroli RTG. Bez właściwego zaopatrzenia uraz może się pogłębić i doprowadzić do przerwania całej grubości kości, czyli złamania całkowitego, co może wymagać nastawienia, a niekiedy stabilizacji operacyjnej.

Pierwsza pomoc przy podejrzeniu złamanej kości śródręcza

1. Unieruchomienie – załóż temblak lub chustę trójkątną, to zmniejsza ból i ogranicza obrzęk.
2. Zdejmij biżuterię – usuń pierścionki i bransoletki, bo narastająca opuchlizna może to później uniemożliwić.
3. Opatrunek chłodzący – wychładzaj 15 minut co 4 godziny, użyj opatrunku cold pack albo lodu owiniętego w materiał. Nie przykładaj lodu bezpośrednio do skóry.
4. Unikaj obciążania – nie dźwigaj, nie zaciskaj pięści, ogranicz ruchy nasilające ból.
5. Nie nastawiaj – nie podejmuj prób samodzielnego nastawiania, grozi to pogłębieniem złamania i dalszym przemieszczeniem odłamów.
6. Lek przeciwbólowy – możesz przyjąć paracetamol lub ibuprofen, o ile nie masz przeciwwskazań.
7. SOR – jeżeli podejrzewasz złamanie śródręcza, zgłoś się do szpitalnego oddziału ratunkowego (nie potrzebujesz skierowania). Lekarz zbada rękę i zleci RTG. W razie potrzeby zostanie założony gips lub przeprowadzona kwalifikacja do operacji.

Diagnostyka złamania – jak lekarz potwierdza uraz?

Ortopeda zleca RTG ręki w dwóch, czasem trzech projekcjach, aby ocenić rodzaj złamania i stopień przemieszczenia. Gdy obraz RTG jest niejednoznaczny, uzupełnia diagnostykę o tomografię komputerową (TK) dla precyzyjniejszej oceny kości i ustawienia odłamów.

Dodatkowo lekarz przeprowadza badanie kliniczne ręki: ocenia obrzęk i ewentualne zniekształcenie obrysu, funkcję palców (zakres ruchu, możliwość zaciśnięcia pięści, pracę ścięgien przy zginaniu i prostowaniu). Równocześnie ocenia czucie i ukrwienie palców.

Połączenie oceny RTG i badania klinicznego pozwala jednoznacznie ustalić, czy doszło do złamania, czy tylko stłuczenia kości śródręcza i dobrać właściwe leczenie.

Metody leczenia złamania śródręcza – kiedy gips, a kiedy operacja?

Dobór leczenia zależy od lokalizacji złamania, stopnia przemieszczenia i stabilności odłamów, a także aktywności pacjenta i charakteru wykonywanej pracy.

Leczenie zachowawcze stosuje się w przypadkach:

• złamania nieprzemieszczonego;
• złamania niecałkowitego;
• złamania nieznacznie przemieszczonego, o ile ustawienie odłamów mieści się w przyjętych normach i nie zaburza funkcji palców.

W takich sytuacjach stosuje się unieruchomienie gipsowe z ujęciem palców zajętych urazem. Ortopeda zaleca kontrolne RTG po 7 dniach, aby sprawdzić, czy mimo gipsu nie dochodzi do przemieszczenia.

Leczenie operacyjne rozważa się, gdy:

• występuje istotne przemieszczenie, skrócenie lub wyraźne odchylenie osi kości;
• złamanie jest wieloodłamowe, otwarte, wewnątrzstawowe lub niestabilne po nastawieniu;
• próba repozycji/nastawienia odłamów nie powiodła się;
• konieczny jest szybki, przewidywalny powrót funkcji (praca manualna, prace precyzyjne, sport).

Celem leczenia jest odzyskanie pełnej funkcji ręki oraz powrót do aktywności sprzed urazu.

Ile zrasta się złamana kość śródręcza? Czas leczenia

Złamania nieprzemieszczone i niecałkowite zrastają się szybciej niż złamania z przemieszczeniem. W praktyce najczęściej stosujemy unieruchomienie gipsowe przez 6 tygodni, choć u młodszych osób z nieprzemieszczonym złamaniem lub złamaniem niecałkowitym zwykle wystarcza 4 tygodnie. W tym czasie tworzy się wstępny zrost kostny, który pozwala rozpocząć stopniowe obciążanie kości.

Pełna przebudowa kostniny trwa około 12–18 miesięcy i wtedy kość odzyskuje wytrzymałość sprzed urazu. Nie trzeba jednak czekać tak długo, by wrócić do codziennych czynności — okres 6 tygodni unieruchomienia w gipsie zazwyczaj wystarcza, aby bezpiecznie zacząć obciążanie pod kontrolą lekarza i fizjoterapeuty.

Po zdjęciu gipsu potrzebne jest zwykle 3–6 tygodni rehabilitacji ręki i palców. Odpowiednio dobrana fizjoterapia wyraźnie przyspiesza powrót do zdrowia.

Rehabilitacja po złamaniu – klucz do pełnej sprawności dłoni

Celem rehabilitacji jest odzyskanie funkcji ręki i palców oraz szybki powrót do codziennych aktywności. Działamy etapowo.

Etap 1 – w opatrunku gipsowym

• ćwiczenia palców niezajętych urazem;
• uniesienie kończyny w chuście trójkątnej lub temblaku (działanie przeciwobrzękowe);
• chłodne okłady;
• proste ćwiczenia poprawiające krążenie.

Etap 2 – po zdjęciu opatrunku gipsowego

• mobilizacje tkanek miękkich i poprawa zakresu ruchu palców;
• stopniowe wprowadzanie obciążeń w bezpiecznych zakresach;
• ćwiczenia koordynacji ręki;
• kontrola obrzęku: masaż tkanek poprawiający odpływ żylny i limfatyczny;
• poprawa precyzji i siły chwytu: wzmacnianie mięśni i zadania manipulacyjne (piłeczki, ćwiczenia chwytu i precyzji ruchu);
• mobilizacja blizny po zagojeniu rany – w przypadku leczenia operacyjnego.

Możliwe powikłania po złamaniu kości śródręcza

• Zrost w nieprawidłowym położeniu – w trakcie gojenia utrwaliło się zbyt duże przemieszczenie kości. Skutkuje zniekształceniem obrysu ręki, mniejszą siłą chwytu i nieprawidłowym ustawieniem palców. Może wymagać korekcji operacyjnej.
• Brak zrostu – mimo upływu oczekiwanego czasu gojenia nie dochodzi do zrostu kości. Leczenie ma charakter operacyjny z zastosowaniem przeszczepu kostnego.
• Ograniczenie ruchu palców – następstwo zbyt długiego unieruchomienia i braku ćwiczeń. Można mu zapobiec właściwie prowadzoną rehabilitacją.
• Podrażnienie tkanek w okolicy implantów – dolegliwości związane z operacyjnym leczeniem kości śródręcza. Wynikają z konfliktu implantu z poruszającymi się ścięgnami. Po uzyskaniu zrostu lekarz może zaproponować planowe usunięcie materiału zespalającego, jeśli objawy się utrzymują.
• Zespół bólu regionalnego (CRPS) – cechuje się przewlekłym bólem, nadwrażliwością tkanek, obrzękiem i zaburzeniami naczyniowymi. Wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia.