Złamanie kości śródstopia – objawy, leczenie i czas powrotu do zdrowia

Złamanie śródstopia: objawy, po których je rozpoznasz

Objawami pojawiającymi się tuż po urazie są:

• ból w środkowej części stopy – nasila się przy obciążaniu, chodzeniu oraz przy poruszaniu palcami;
• narastający obrzęk i puchnięcie – stopa staje się wyraźnie większa, a skóra napięta;
• trudność w pełnym obciążeniu kończyny – widoczne jest oszczędzanie stopy, może pojawić się utykanie;
• bolesność uciskowa – wyraźna, punktowa tkliwość nad kośćmi śródstopia.

We wczesnym okresie objawy mogą przypominać skręcenie stawu skokowego lub stopy, dlatego przy podejrzeniu złamania kości śródstopia konieczna jest konsultacja ortopedy i wykonanie RTG.

Najczęstsze przyczyny złamania kości śródstopia

• Skręcenie stopy – do urazu dochodzi, gdy stopa ustawi się nienaturalnie na zewnątrz, np. podczas biegu, nagłej zmiany kierunku czy lądowania na nierównym podłożu.
• Bezpośrednie uderzenie – złamanie może wystąpić po silnym kopnięciu w twardą powierzchnię lub w wyniku upadku ciężkiego przedmiotu na stopę.
• Przeciążenia treningowe – długie marsze, intensywne biegi czy skoki bez odpowiedniej regeneracji prowadzą do mikrouszkodzeń, które z czasem mogą zakończyć się złamaniem zmęczeniowym.
• Nieodpowiednie obuwie – buty o zbyt cienkiej lub miękkiej podeszwie nie amortyzują wstrząsów, zwiększając obciążenia przenoszone na kości śródstopia, co w konsekwencji może prowadzić do ich złamania.
• Twarde lub nierówne podłoże – bieganie czy długotrwałe chodzenie w takich warunkach dodatkowo obciąża śródstopie i podnosi ryzyko urazu.
• Budowa stopy – przy deformacjach, takich jak stopa wydrążona czy płaskostopie, siły działające podczas chodzenia i biegania rozkładają się nieprawidłowo, co zwiększa ryzyko złamania śródstopia.

Diagnostyka i rodzaje złamań kości śródstopia

Ortopeda zleca RTG stopy w dwóch, czasem trzech projekcjach. Na tej podstawie ocenia rodzaj złamania, stopień przemieszczenia i czy uszkodzenie obejmuje powierzchnię stawową. Gdy wynik RTG jest niejednoznaczny lub podejrzewa się uraz przeciążeniowy, badanie uzupełnia się o rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografię komputerową (TK).

Najczęściej rozpoznawane postacie złamań:

• złamania nieprzemieszczone – linia złamania widoczna na RTG, ale zachowane prawidłowe ustawienie kości.
• złamania przemieszczone – odłamy ustawione pod nieprawidłowym kątem, z rotacją lub skróceniem kości.
• złamania śródstawowe – dotyczy powierzchni stawowej, z możliwym uszkodzeniem chrząstki.
• złamania wieloodłamowe – kość rozpada się na kilka fragmentów, złamanie jest niestabilne i trudniejsze do leczenia.
• złamania zmęczeniowe – skutek powtarzalnych mikrourazów i przeciążeń.

Złamanie V kości śródstopia – czym się wyróżnia?

Piąta (V) kość śródstopia jest najczęściej łamaną kością śródstopia. Mechanizmem urazu jest zazwyczaj skręcenie stopy z silnym wychyleniem na zewnątrz.

Wyróżniamy trzy typy:

• Złamanie awulsyjne guzowatości – powstaje, gdy ścięgno mięśnia strzałkowego krótkiego pociąga za miejsce swojego przyczepu i odrywa fragment kości.
• Złamanie spiralne trzonu – szczelina przebiega spiralnie wzdłuż trzonu V kości śródstopia.
• Złamanie Jonesa – szczelina zlokalizowana jest na granicy przynasady i trzonu, w obszarze o słabszym ukrwieniu. Powoduje to osłabienie procesu zrostu i dlatego najczęściej wymaga leczenia operacyjnego.

Złamanie zmęczeniowe – kiedy kość pęka bez urazu?

To uraz przeciążeniowy, w którym nawarstwiające się mikrouszkodzenia osłabiają kość i prowadzą do stopniowo pogłębiającego się złamania. Najczęściej dotyczy osób uprawiających bieganie, wykonujących długie marsze czy intensywnie zwiększających obciążenia treningowe. Początkowo ból pojawia się tylko pod koniec wysiłku, później staje się stały i nasila się przy każdym kroku. W początkowym etapie RTG może nie wykazywać zmian, dlatego w diagnostyce pomocne są USG lub rezonans magnetyczny (MRI). Jeśli nie doszło jeszcze do złamania całkowitego, leczenie polega na odpoczynku i ograniczeniu obciążania kończyny. W przypadku pełnego złamania postępowanie jest takie samo jak przy innych złamaniach kości śródstopia i wymaga unieruchomienia w opatrunku gipsowym.

Metody leczenia złamanej kości śródstopia

Dobór postępowania zależy od lokalizacji i typu złamania, stopnia przemieszczenia oraz stabilności odłamów.

Leczenie zachowawcze – stosuje się, gdy złamanie jest nieprzemieszczone lub nieznacznie przemieszczone, dzięki czemu proces gojenia przebiega szybciej i przewidywalnie. Leczenie obejmuje:

• unieruchomienie w gipsowej longecie podudziowej;
• alternatywnie but ortopedyczny typu walker (zamiast gipsu, jeśli lekarz uzna to za bezpieczne);
• zakaz obciążania kończyny przez 4–6 tygodni w asekuracji dwóch kul łokciowych;
• wykonuje się kontrolne RTG, aby śledzić postęp gojenia.

Leczenie operacyjne rozważa się, gdy:

• występuje istotne przemieszczenie kątowe lub rotacyjne albo skrócenie kości;
• złamanie obejmuje powierzchnię stawową lub ma charakter wieloodłamowy;
• dotyczy osób aktywnie trenujących, które chcą szybciej wrócić do sprawności.

Celem leczenia jest uzyskanie stabilnego zrostu i bezpieczne, stopniowe uruchamianie stopy, aby odzyskać bezbolesny chód i pełną funkcję w codziennych aktywnościach.

Ile trwa leczenie złamania śródstopia i jak wygląda powrót do sprawności?

Przy złamaniach niecałkowitych i nieprzemieszczonych proces gojenia trwa zwykle około 6 tygodni. W przypadku złamań wielofragmentowych oraz złamań V kości śródstopia czas leczenia może się wydłużyć. U młodszych osób można rozważyć nieznaczne skrócenie okresu unieruchomienia. W tym czasie stosuje się gips lub but ortopedyczny oraz obowiązuje zakaz obciążania kończyny w asekuracji kul łokciowych.

Po zdjęciu gipsu rozpoczyna się rehabilitacja, która obejmuje:

• przywracanie zakresu ruchu stawu skokowego i palców;
• ćwiczenia mięśni krótkich stopy i podudzia;
• naukę prawidłowego obciążania i wzorca chodu;
• ćwiczenia stabilizujące przodostopie i poprawiające kontrolę ruchu.

Rehabilitacja po złamaniu może trwać kilka tygodni, w zależności od stopnia urazu i indywidualnych postępów pacjenta. Mimo że pełna przebudowa kostniny trwa 12–18 miesięcy, do stopniowego obciążania można wracać po usunięciu unieruchomienia. Do biegania i dynamicznych aktywności wracamy po uzyskaniu zgody lekarza, w przypadku uzyskania bezbolesnego chodu i pełnego zakresu ruchu.

Co robić bezpośrednio po urazie? Pierwsza pomoc

1. Unieruchomienie – bandaż elastyczny założony z niewielkim uciskiem pomaga kontrolować obrzęk i utrzymać stopę w stabilnej pozycji.
2. Ograniczenie obciążania – poruszaj się w asekuracji dwóch kul łokciowych, unikaj stawania na chorą kończynę.
3. Uniesienie – ułóż stopę wyżej, najlepiej podpartą na poduszce, co ogranicza narastanie obrzęku.
4. Chłodne okłady – wychładzaj przez 15 minut co 4 godziny. Użyj cold packu albo lodu z zamrażarki owiniętego w materiał. Nie przykładaj lodu bezpośrednio do skóry.
5. Lek przeciwbólowy – możesz przyjąć paracetamol lub ibuprofen, o ile nie masz przeciwwskazań.
6. Konsultacja – przy podejrzeniu złamania kości śródstopia zgłoś się do SOR (nie potrzebujesz skierowania) lub do ortopedy. Lekarz zbada stopę, zleci RTG i na tej podstawie zaproponuje unieruchomienie w gipsie, a w poważniejszych przypadkach leczenie operacyjne.