Złamanie miednicy: Objawy, leczenie, czas gojenia i rehabilitacja

Złamana miednica – jakie rozpoznać pierwsze objawy?

Objawami złamania miednicy są najczęściej:

• ból – w rzucie kości łonowej, krzyżowej lub biodrowej. Nasila się przy zmianie pozycji ciała, a ucisk tych miejsc dodatkowo wzmaga dolegliwości.
• obrzęk – w podbrzuszu, pachwinach lub na pośladkach, a po kilku dniach w tych okolicach mogą pojawić się także zasinienia.
• trudności w poruszaniu się – problem ze wstaniem i rozpoczęciem chodu. Próba obciążania kończyn dolnych nasila ból.
• objawy urologiczne – problemy z oddawaniem moczu i możliwa obecność krwi w moczu.

Gdy starsza osoba po upadku zgłasza takie objawy, należy zgłosić się na SOR w celu wykonania badań obrazowych. Urazy wysokoenergetyczne, takie jak wypadek komunikacyjny czy upadek z dużej wysokości, najczęściej skutkują natychmiastowym transportem karetką do szpitala.

Diagnostyka złamania miednicy – jakie badania są konieczne?

• Badanie kliniczne – ocena bólu i stabilności miednicy, sprawdzenie krążenia i czucia w kończynach dolnych oraz ocena narządów jamy brzusznej i układu moczowo-płciowego.
• RTG – podstawowe badanie, które pozwala wstępnie ocenić złamania miednicy oraz ewentualne uszkodzenia stawów biodrowych.
• Tomografia komputerowa – wykonujemy, gdy RTG nie daje pełnego obrazu i podejrzewamy bardziej skomplikowane złamania, na przykład uszkodzenia panewki stawu biodrowego lub złamania wieloodłamowe.
• USG jamy brzusznej – ocena narządów takich jak wątroba, śledziona, nerki i pęcherz.
• Badania dodatkowe – badania krwi z kontrolą poziomu krwinek czerwonych i hemoglobiny, a w razie potrzeby także ocena urologiczna lub ginekologiczna.

Złamanie miednicy – na czym polega leczenie?

Celem leczenia jest przywrócenie stabilności miednicy, skuteczna kontrola bólu, zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-zatorowym i możliwie szybkie, bezpieczne uruchamianie.

• Postępowanie ogólne: odpoczynek, leki przeciwbólowe, profilaktyka przeciwzakrzepowa, ćwiczenia oddechowe, ochrona skóry przed odleżynami oraz właściwe nawodnienie i odżywianie.
• Rehabilitacja: próby siadania i pionizacji przy łóżku w asekuracji balkonika, następnie nauka chodu najpierw o balkoniku, potem o kulach łokciowych. Stopień obciążania kończyn dobiera się do zaleceń ortopedy i typu złamania.

Leczenie zachowawcze a operacyjne złamanej miednicy.

Leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) stosuje się w złamaniach stabilnych, nieprzemieszczonych lub nieznacznie przemieszczonych. Ortopeda ocenia postęp zrostu na kolejnych kontrolach RTG i w zależności od wyników modyfikuje protokół rehabilitacji.

Leczenie operacyjne jest wskazane przy złamaniach z przemieszczeniem, wielomiejscowych, niestabilnych oraz obejmujących panewkę stawu biodrowego. W złamaniach śródstawowych panewki operuje się, gdy przemieszczenie przekracza 2 mm, aby chronić chrząstkę i zapobiegać rozwojowi wczesnych zmian zwyrodnieniowych. Podczas zabiegu ortopeda nastawia złamania, odtwarza prawidłowe ustawienie odłamów i stabilizuje kości płytami LCP oraz śrubami. Rehabilitację rozpoczyna się według spersonalizowanego planu określonego przez lekarza i dostosowanego do stabilności zespolenia.

Złamanie miednicy – jak leżeć, by złagodzić ból?

• Leżenie na plecach – ustaw oparcie łóżka wyżej i podłóż poduszkę albo wałek pod kolana. To łagodzi ból, zmniejszając rozciąganie w obrębie miednicy. Unikaj długotrwałego stosowania wałka pod kolanami, bo zwiększa ryzyko obrzęków nóg oraz przykurczów stawów kolanowych i biodrowych.
• Leżenie na boku – włóż klin lub poduszkę między kolana. Dzięki temu dochodzi do stabilizacji kończyn dolnych, co ogranicza siły działające na miednicę i poprawia komfort.
• Zmiana pozycji – zmieniaj ułożenie co 2–3 godziny. Możesz stosować schemat: leżenie na plecach, następnie na prawym boku, potem na lewym boku. Takie postępowanie zapobiega powstawaniu trudno gojących się odleżyn.
• Wygodne łóżko – wybierz materac o odpowiedniej twardości, który nie ugina się nadmiernie i utrzymuje stabilną pozycję miednicy. W domu rozważ zakup materaca przeciwodleżynowego oraz wypożyczenie łóżka ortopedycznego z regulacją wysokości i kąta oparcia. Ułatwia to zmianę pozycji i codzienną pielęgnację.

Jak długo zrasta się miednica? Czyli ile trwa leczenie.

Czas gojenia zależy głównie od typu złamania, wieku, liczby uszkodzonych kości i stopnia przemieszczenia.

• Złamania stabilne, nieprzemieszczone

Najczęściej dotyczą gałęzi kości łonowych. Obciążanie kończyn dolnych bez ograniczeń jest zwykle możliwe po 6–8 tygodniach.

• Złamania przemieszczone, niestabilne lub wielofragmentowe

Często wymagają leczenia operacyjnego, a do pełnego obciążania kończyn potrzeba zwykle 8–12 tygodni.

Powyższe czasy są potrzebne do wytworzenia wstępnej kostniny, która umożliwia bezpieczne przenoszenie sił podczas stania i chodu. Pełna przebudowa kostniny trwa jednak około 12–18 miesięcy i dopiero wtedy kość odzyskuje wytrzymałość sprzed urazu.

Rehabilitacja – klucz do powrotu do pełnej sprawności.

Rehabilitacja po złamaniu miednicy jest kluczowa, bo szybkie i bezpieczne uruchamianie ogranicza ryzyko powikłań często spotykanych u pacjentów przewlekle leżących, takich jak odleżyny, zapalenie płuc, zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna. Program dobiera się indywidualnie, w zależności od wieku, typu złamania i ogólnej sprawności. Przechodzenie między etapami zależy od tolerancji bólu, zaleceń fizjoterapeuty oraz decyzji ortopedy, który ocenia postęp zrostu na kontrolnych RTG.

Etap 1 – rehabilitacja łóżkowa

• ćwiczenia oddechowe oraz izometria mięśni pośladków, ud i brzucha
• profilaktyka przeciwodleżynowa z regularną zmianą pozycji: leżenie na plecach, następnie na prawym boku, potem na lewym boku
• techniki drenażu limfatycznego kończyn dolnych, aby zmniejszyć ich obrzęki
• ćwiczenia zakresu ruchu w stawach kończyn dolnych

Etap 2 – siadanie i pionizacja przy łóżku

• siadanie na brzegu łóżka ze spuszczonymi nogami
• wstawanie przy łóżku w asekuracji balkonika
• proste ćwiczenia w pozycji siedzącej i stojącej: zgięcia i wyprosty kolan, odwodzenia w stawach biodrowych

Etap 3 – nauka chodu i stopniowe obciążanie

• chód z balkonikiem z częściowym obciążaniem kończyn dolnych
• przejście na kule łokciowe, gdy ból i kontrola postawy ciała na to pozwalają
• zwiększanie obciążania zgodnie z zaleceniami ortopedy i fizjoterapeuty

Etap 4 – odbudowa siły i sprawności

• ćwiczenia poprawiające zakresy ruchu w stawach kolanowych i biodrowych
• wzmacnianie mięśni pośladkowych, czworogłowych oraz mięśni głębokich tułowia
• ćwiczenia z oporem, trening równowagi i czucia głębokiego
• reedukacja chodu, przygotowanie do odstawienia kul i stopniowy powrót do codziennych aktywności.

Możliwe powikłania po złamaniu miednicy.

• Zakrzepica żył głębokich – narastający obrzęk łydki z towarzyszącym bólem, ociepleniem i zaczerwienieniem skóry. Profilaktyka obejmuje zastrzyki przeciwzakrzepowe z heparyną drobnocząsteczkową, wczesne uruchamianie pacjenta oraz pończochy uciskowe.
• Zatorowość płucna – nagła duszność, kłujący ból w klatce piersiowej nasilający się przy wdechu, przyspieszone tętno, czasem krwioplucie. Wymaga natychmiastowej diagnostyki i leczenia w SOR.
• Zrost w nieprawidłowym ustawieniu – odłamy kostne zrastają się w przemieszczeniu. Skutkiem mogą być ból obręczy miednicznej, zaburzenia chodu oraz przeciążenia mięśniowe w okolicy miednicy i stawów biodrowych.
• Brak zrostu lub opóźniony zrost – utrzymujący się ból i brak postępu gojenia w kontrolnych RTG. Leczenie często wymaga operacji z przeszczepem kostnym oraz stabilizacją płytami i śrubami.
• Heterotopowe kostnienie – nieprawidłowe tworzenie kości w mięśniach i innych tkankach miękkich w okolicy złamania. Skostnienie w rejonie panewki stawu biodrowego może spowodować ograniczenie ruchu w stawie.
• Urazy układu moczowo-płciowego – mogą obejmować cewkę moczową i pęcherz. Objawy to krew w moczu, ból lub trudność przy oddawaniu moczu, a u mężczyzn także zaburzenia erekcji. Wymaga pilnej oceny urologicznej.
• Powikłania neurologiczne – złamanie miednicy może uszkodzić nerwy przebiegające w jej obrębie, najczęściej splot lędźwiowo-krzyżowy oraz nerw kulszowy, udowy i zasłonowy. Objawy to drętwienie, mrowienie, ból promieniujący do kończyn dolnych oraz osłabienie siły mięśni.
• Przewlekły ból i zaburzenia chodu – nawet po prawidłowym wygojeniu złamania mogą utrzymywać się bóle, sztywność i osłabienie mięśni, co prowadzi do utykania. Czasem współistnieje różnica długości kończyn, którą koryguje się wkładkami ortopedycznymi. Kluczowe jest systematyczne usprawnianie pod kontrolą fizjoterapeuty, aby stopniowo wracać do pełnej sprawności.